Wendy Grevink, auteur op RRD

Hoe pakken we knelpunten bij het implementeren van gezondheidstechnologieën in een vroeg stadium aan? – Het belang van service modelling

Geschreven door: Eline te Braake

De afgelopen jaren zijn er veel nuttige en veelbelovende eHealth technologieën ontwikkeld. Het is echter helaas nog steeds het geval dat veel van deze technologiën niet (succesvol) in de praktijk worden geïmplementeerd. Het blijkt dat de dagelijkse praktijk vaak heel anders is dan de onderzoekscontext. Bovendien beïnvloedt het gebruik van de technologie het gedrag van mensen en vice versa, hoe mensen zich gedragen en de technologie gebruiken, beïnvloedt de impact. Hierdoor kan er een kloof ontstaan tussen de dagelijkse praktijk en het doel van de eHealth technologie. Als gevolg hiervan worden verschillende eHealth technologieën slechts gedeeltelijk of helemaal niet in de praktijk gebruikt. Dit betekent dat potentiële eindgebruikers nooit de voordelen van deze veelbelovende technologieën zullen ervaren.

Hoe kunnen we dit voorkomen?

Bij RRD willen we dit probleem voorkomen door al in een vroeg stadium naar het implementatieproces te kijken. Dit betekent dat tijdens de ontwikkeling van de eHealth technologie verschillende stappen worden genomen om de kans op het mislukken van de implementatie te verkleinen. Een van deze stappen is service modelling. Een service model beschrijft alle taken, processen en verantwoordelijkheden die bepaalde mensen of organisaties hebben of moeten uitvoeren zodra de eHealth technologie in de dagelijkse praktijk wordt gebracht. Een belangrijk aspect van service modelling is het betrekken van belanghebbenden; de mensen of organisaties die invloed hebben of ondervinden van de technologie. Belanghebbenden zijn de experts als het gaat om de dagelijkse praktijk; ze hebben cruciale kennis over de huidige zwakke en sterke kanten in de praktijk die niet kunnen worden geïdentificeerd door alleen naar de literatuur te kijken. Bovendien kunnen door het betrekken van stakeholders behoeften en wensen op elkaar worden afgestemd, wat op lange termijn de inzet voor toekomstige implementatie kan vergroten.

Voorbeeld van service modelling binnen een project

Onlangs heeft RRD het service model ontwikkeld voor RE-SAMPLE (Horizon grant no 965315). RE-SAMPLE is een Europees project dat zich richt op mensen met COPD. Het doel van RE-SAMPLE is om een technologie te ontwikkelen die patiënten en zorgverleners ondersteunt om hun COPD en andere chronische aandoeningen te beheersen. Het RE-SAMPLE service model is gebaseerd op 5 studierondes met stakeholders uit drie verschillende landen: Italië, Nederland en Estland.

Hoewel RE-SAMPLE één project is, werden de meeste studies voor elk land afzonderlijk uitgevoerd. Het was heel belangrijk om dit te doen, omdat er veel verschillen zijn tussen de landen in termen van hoe de zorg is georganiseerd. In Italië werd bijvoorbeeld duidelijk dat de arts de meeste tijd met de patiënten doorbrengt, terwijl in Nederland longverpleegkundigen de patiënt met COPD vaker zien. In Nederland worden korte wachtlijsten gezien als een kracht van de huidige zorg, terwijl in Estland lange wachtlijsten worden genoemd als de zwakte van de huidige zorg. Dit zijn slechts kleine voorbeelden van de vele verschillen tussen de drie landen.

Rekening houdend met de verschillen bleek dat één versie van het servicemodel niet voor alle drie de landen kan worden gebruikt. Dit is de reden dat de verschillen tussen landen duidelijk worden gemaakt in het service model. Het kan zijn dat verschillende rollen en verantwoordelijkheden worden toegewezen aan verschillende belanghebbeden in een bepaald land. Hieronder ziet u de definitieve versie van het RE-SAMPLE-servicemodel met alle verschillende rollen, processen en verantwoordelijkheden:

praktijkvoorbeeld_implementatie_van_gezondheidstechnologieën

Tijdens de verschillende onderzoeken is veel waardevolle informatie verzameld om het service model te ontwikkelen. Zonder de betrokkenheid van belanghebbenden zouden de huidige processen, problemen in de zorg en voorkeuren met betrekking tot toekomstige implementatie niet kunnen worden geïdentificeerd. Wilt u meer weten over de service model ontwikkeling van RE-SAMPLE? U kunt hieronder een video zien waarin het hele proces van de ontwikkeling van het service model in detail wordt uitgelegd.

Wilt u dit proces uitgelegd zien in het Nederlands? Klik dan op de volgende link: https://www.youtube.com/watch?v=S-PkshYyHMI

Wilt u meer weten over service modelling in het algemeen of wilt u weten wat de mogelijkheden zijn voor uw organisatie? Neem gerust contact op met RRD! We kunnen elkaar mogelijk helpen en de hulp bieden die u nodig hebt.

Eline te Braake

E-mail: e.tebraake@rrd.nl

Tel.: 088 087 5734

01/26/2023

Werken volgens de Good Clinical Practice richtlijn

Geschreven door: Stephanie Jansen-Kosterink

Zoals op onze website te lezen is, levert Roessingh Research and Develoment (RRD) wetenschappelijk onderzoek naar innovatieve zorgtechnologie met een focus op de eindgebruiker. Een deel van ons onderzoek valt onder de noemer medisch-wetenschappelijk onderzoek. Dit type van onderzoek is nationaal en internationaal gebonden aan wet- en regelgeving, zoals de Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen (WMO) en Medical Devices Regulation (MDR).

Bij RRD zijn alle onderzoekers in het bezit van een WMO-GCP registratie. In 2015 heb ik als één van de eersten bij RRD een externe meerdaagse training gevolgd om deel te mogen nemen aan het WMO-GCP examen. De training was heel interessant. Veel was bekend, vooral het indienen van een onderzoeksprotocol bij een medisch ethische toetsingscommissie (METC), maar veel ook niet. Wat nieuw voor mij was, was de informatie over het uitvoeren van medisch-wetenschappelijk onderzoek, zoals de noodzaak van standard operating procedures (SOPs) voor alle onderdelen van het uitvoeren van het onderzoek. Het examen was vooral erg moeilijk. Het was jaren geleden dat ik een examen had gedaan en de focus lag vooral op de details. Maar gelukkig was de uitslag positief en had ik mijn WMO-GCP registratie binnen. Daarmee was het niet klaar. Deze registratie is 3 jaar geldig en dat betekent dat je elke 3 jaar wordt uitgenodigd voor een herregistratie. De WMO-GCP herregistratie gaat over de WMO, Good Clinical Practice (GCP) richtlijnen, ISO14155 standaard voor onderzoek met medische hulpmiddelen en specifieke zaken op het gebied van mensgebonden onderzoek, inclusief de laatste wijzigingen.

Mijn registratie was nog geldig tot januari 2023 en herregistratie was weer nodig. Woensdag 7 december was ik uitgenodigd in Heeze en tijdens de treinreis naar het zuiden heb ik de WMO-GCP herregistratie e-learning van de Tapas Group doorlopen. Uiteindelijk was ik op Eindhoven CS aangekomen bij de certificeringsvragen. Gelukkig alle vragen goed en mijn herregistratie was weer een feit!

Het goed uitvoeren van onderzoek blijft een vak apart. Veel onderzoek dat we bij RRD uitvoeren is wel wetenschappelijk, maar niet altijd medisch. Toch kiezen we ervoor om al ons onderzoek in eerste instantie te benaderen als medisch-wetenschappelijk. Wanneer we overtuigd zijn dat het onderzoek niet onder de WMO valt, verifiëren we dat altijd bij de METC Oost Nederland. Ook als het niet onder de WMO valt, blijven we de GCP richtlijnen volgen.

Bent u zelf bezig met het voorbereiden van onderzoek, zoals het testen van een interventie of een medisch hulpmiddel? Dan helpen we uw graag met het opstellen van het onderzoeksprotocol en het begeleiden van de medisch ethische toetsing!

Stephanie Jansen-Kosterink

E-mail: s.jansen@rrd.nl

Tel.: 088 087 5717

01/19/2023

PhD verdediging Robert Schulte: Up to one’s knees in data

Geschreven door: Marian Hurmuz

Data-gedreven intentie detectie met behulp van elektromyografie (EMG) kan mogelijk gemotoriseerde protheses intuïtiever te maken. Elektromyografie heeft zijn uitdagingen, maar het vormt ook een kans om intuïtieve controle van protheses mogelijk te maken met behulp van intentie detectie. Robert Schulte focuste zijn PhD op het onderzoeken van data-gedreven intentie detectie strategieën in de onderste extremiteit door gebruik te maken van EMG. Vorige week donderdag (8 december 2022) verdedigde Robert zijn proefschrift. Deze kunt u hier vinden.

Zijn proefschrift omvat de volgende onderwerpen:

Het ontwikkelen en valideren van een synchronisatie methode voor draagbare meetsystemen van kinematica en EMG.
Het verzamelen van een grote database van kinematica en EMG, MyPredict, met daarin 55 deelnemers gemeten in 85 meetmomenten.
Het onderzoeken of een genetic algorithm een nieuwe optimale feature set kon maken die gebruikt zou kunnen worden voor controle van een beenprothese.
Het onderzoeken of concept drift een rol speelt in patroon herkenning in de onderste extremiteit.
Het vergelijken van drie verschillende adaptatie strategieën om concept drift te voorkomen: gebaseerd op entropy, gebaseerd op backward prediction en gebaseerd op een combinatie van beide.
Het vergelijken van drie verschillende modellen die knie moment kunnen schatten in niet-gewicht-dragende situaties: convolutioneel neuraal netwerk (CNN), neuromusculair model (NMS) en een hybride model (combinatie van CNN en NMS).

Robert eindigt zijn proefschrift met de conclusie dat data-gedreven intentie detectie de mogelijkheid biedt om protheses intuïtiever te maken, wat mogelijk kan leiden tot betere prothese controle.

We zijn erg trots op Robert en zijn harde werk bij RRD! Met het afronden van zijn PhD, is er geen einde gekomen aan het werken met data. Robert werkt nu bij Datavibes in Gouda als Data Engineer/Data Scientist. Hier werkt hij nog steeds met data, maar niet meer in een wetenschappelijke context. We wensen hem veel succes in zijn toekomstige carrière!

12/15/2022

Betrekken van burgers en patiënten in onderzoek van “ hoezo “ naar “ hoe? zo! "

Geschreven door: Christiane Grünloh, Ria Wolkorte, Rita Schriemer

Zodra de calls voor onderzoeken zich aandienen, komen burger- en patiëntparticipatie om de hoek kijken. Zonder steunbrief van een patiëntenorganisatie of belangenorganisatie maakt je aanvraag weinig kans. En heb je de steunbrief eenmaal binnen, hoe borg je de participatie dan op een goede manier? Participatie is niet alleen een kwestie van afvinken door patiënten, maar even goed van aanvonken van onderzoekers. Binnen ICMS (lees omschrijving onderaan) zijn drie collega's vanuit hun eigen vakgebied bezig om participatie te implementeren. Gezamenlijk verspreiden ze hun kennis, ervaring EN overtuiging.

De principes van waardegedreven zorg en Samen Beslissen zijn in de kliniek vanzelfsprekend. Kunnen we dat ook zeggen van het onderzoek dat aan de zorg vooraf gaat? Worden patiënten, burgers of eindgebruikers betrokken bij ICMS onderzoeken? Het antwoord is ja. Maar het kan nog beter. Als het aan deze collega’s ligt wordt het de gouden standaard dat mensen betrokken raken bij al het onderzoek. En dan dus niet alleen als deelnemer of tester, maar dat zij een stem krijgen in de opzet en de keuzes die worden gemaakt in het onderzoek. Christiane Grünloh (Roessingh Research en Development) , Ria Wolkorte (Universiteit Twente) en Rita Schriemer (Sint Maartenskliniek/Radboudumc) vertellen.

Christiane: “Voor ons drieën is het zo klaar als een klontje dat je mensen actief betrekt bij je onderzoek. Het is nodig als je impact wilt. Impact heb je alleen als je onderzoek relevant is. Relevantie bereik je onder meer als je onderzoek de belangrijkste vragen en problemen van onderzoeksgroep adresseert. Of wanneer de uitkomsten, technologisch of maatschappelijk, bijdragen aan de kwaliteit van leven.” Ria: “We betrekken patiënten bij de dagelijkse praktijk van wetenschap. Ze helpen meebeslissen in de keuzes.” Dat doen ze alle drie vanuit hun eigen disciplines en met de manieren zoals die in hun vakgebied gebruikelijk zijn. Rita: “In het klinisch onderzoek noemen we dit patiëntparticipatie. Citizen Science is de term en methode die op de UT wordt toegepast op gezondheidsonderzoek. Bij Roessingh Research en Development spreken we van Human Centered Design.”

Christiane: “Het zijn verschillende begrippen en invullingen voor benaderingen die hetzelfde centrale vetrekpunt hebben, namelijk dat de mensen voor wie je je onderzoek doet, ook de mensen zijn met wie je het onderzoek doet.”

Klinisch en fundamenteel onderzoek

Rita: “In het klinisch onderzoek wordt het steeds meer de standaard om patiënten actief te betrekken bij het onderzoek. Waar mensen eerst alleen als deelnemer participeerden, denken patiënten nu ook in andere fases van het onderzoek mee. Dat kan al in de aanvraag. Patiënten kunnen meedenken over de relevantie van het onderzoek en commentaar geven op de lekensamenvatting. Maar wanneer je de interactie al vroeger inzet, kan hun inbreng nog leiden tot accentverschillen omdat bepaalde deelgebieden voor hen relevanter zijn in het dagelijks leven dan andere. Dit hebben we onlangs nog ervaren in een aanvraag voor artrose-onderzoek. Twee zeer betrokken patiënten waren zelfs aanwezig bij het interview met de financier. Voor hen was de belangrijkste reden om zich aan het onderzoek te committeren de holistische kijk van het onderzoek op de ziekte. Zij weten als geen ander dat er bij hun aandoening een combinatie van medische, biologische, sociale, bewegings- als gedragsaspecten te pas komen.

Vaak denken fundamenteel onderzoekers dat hun vakgebied of onderzoek te moeilijk is voor leken, of dat het betrekken van buitenstaanders weinig oplevert. Toch hebben de PhD’ers op reumaonderzoek op de Sint Maatenskliniek en op het lab experimentele reumatologie van het Radboudumc allemaal een patiëntvertegenwoordiger die het grootste deel van het onderzoekstraject meeloopt. Hem of haar moeten ze dan in lekentaal uitleggen wat ze onderzoeken, hoe ze dat doen en wat er uit de onderzoeken komt. Wat blijkt? In elke fase van het onderzoek is wel een rol voor patiënten weggelegd. Meedenken kan op verschillende niveaus en in verschillende onderzoeksfasen. Deze partnerschappen worden door beide partijen zeer gewaardeerd.”

Burgerwetenschap

Citizen science is vooral bekend vanuit het ecologisch onderzoek, denk bijvoorbeeld aan de vogeltelling. Maar deze kijk is te beperkt. Citizen science is de laatste jaren juist veel toegepast in gezondheidsonderzoek. Mensen met een chronische aandoening zijn vaak zelf al op zoek naar oplossingen om hun leven prettiger te maken. Juist deze motivatie en het zelfonderzoekende vermogen kun je inzetten in onderzoek. Ria : “In Twente zijn we aan de slag gegaan met een groep mensen met Reuma volgens de principes van citizen science. Het actief betrekken van burgers bij je onderzoek, betekent een andere rolverdeling dan de klassieke tussen patiënt en onderzoeker. We hebben met de betrokkenen afspraken gemaakt over datamanagement en open science. Van wie is de data en wie kan erbij? Alleen de onderzoeker? Of is de data ook van de deelnemende burger zelf. Hoe moet de toegang dan worden geregeld? Dit waren mooie gesprekken met duidelijke afspraken, die normaliter niet met de deelnemers aan onderzoek worden gevoerd.

Ons onderzoeksthema was op basis van de keuze van mensen met reuma vrij losjes geformuleerd rondom vermoeidheid. Samen met de deelnemers, die we co-onderzoekers noemen, hebben we dit verder vorm gegeven. We kwamen erachter dat het juist de grilligheid en onvoorspelbaarheid van vermoeidheid waren die ze beter wilden leren begrijpen. Zij besloten toen dat het belangrijk was om over langere termijn te kijken naar de mate van vermoeidheid en factoren die daar invloed op kunnen hebben. Daarvoor stelden zij het maximaal aantal meetmomenten (1) per etmaal vast als ook de duur van de meting (21 dagen). Dit is beperkter dan wij als onderzoekers voor ogen hadden, maar voor ons was juist ook de haalbaarheid van het onderzoek belangrijk. Het is overigens niet zo dat alleen de onderzoeker of de burgers beslissen. Als onderzoeker blijven wij natuurlijk kijken naar wat wetenschappelijk verantwoord is, en blijven daar ook verantwoordelijk voor. Maar er is veel meer een uitgangspunt van samen beslissen en transparantie.”

Participatief ontwerp van gezondheidstechnologie

Om technologie te ontwikkelen die gebruiksvriendelijk is, is het belangrijk te weten, welk behoefte en doelen mensen hebben, wat hun kenmerken zijn, welke taken ze hebben en in welke context zij de oplossingen zullen gebruiken. Dit is het uitgangspunt om eerste ideeën voor mogelijke oplossingen te creëren, die vervolgens continu worden getest en verbeterd samen met de gebruikers.

Christiane: “Recent zijn we met een onderzoek gestart naar mensen met COPD. Clinici wilden het onderzoek vooral gebruiken om een predictiemodel te maken; met welke mensen gaat het slechter? Daarvoor moesten patiënten langere perioden meetwaarden aanleveren. Maar door met de patiëntgroep te spreken, kwamen we erachter dat mensen ook iets terug willen voor het leveren van data. Ze verwachten namelijk ook terugkoppeling van hun persoonlijke meetwaarden. Gegevensverzameling alleen is voor hen niet nuttig, maar kan eerder een last zijn vooral voor patiënten met weinig energie. Dit is van belang om mee te nemen in de ontwikkeling van de app, want anders stoppen mensen met het gebruiken op de langer termijn en dan hebben de clinici te weinig data voor hun predictiemodel. Dit soort kanttekeningen weten wij al vanuit het Human Centered Design, of vanuit actie-onderzoek, toch zie ik die blinde vlek telkens weer terugkomen bij onderzoekers. Maar voor mij is er geen onderzoek zonder actieve inbreng van alle gebruikers en betrokkenen denkbaar. Op die manier brengen we alle relevante perspectieven en behoeften van de verschillende gebruikersgroepen samen, om gezondheidstechnologieën te creëren die nuttig zijn voor hen allemaal.

Samen kunnen het we onderzoek relevanter en beter maken. En daarbuiten houden patiëntparticipatie, citizen science en human centered design de gesprekken tussen de wetenschap en de maatschappij gaande.

Het betrekken van burgers, patiënten en eindgebruikers is geen "rocket science” maar vraagt wel zorgvuldigheid van de onderzoeker. Bij vragen hieromtrent kunnen wij meekijken hoe je participatie kunt borgen in je opzet en uitvoer van het onderzoek. Je zult zien, dat het veel oplevert en vanzelfsprekend wordt. Meer weten hoe jij mensen betrekt in je onderzoek? Wij denken graag in een vroeg stadium met je mee!

v.l.n.r.: Ria Wolkorte, Rita Schriemer, Christiane Grünloh

Ria Wolkorte r.wolkorte@utwente.nl

Rita Schriemer r.schriemer@maartenskliniek.nl

Christiane Grünloh c.grunloh@rrd.nl

ICMS (Interdisciplinary Consortium for clinical Movement Sciences & technology) is een unieke samenwerkingsverband tussen Sint Maartenskliniek (een gespecialiseerd ziekenhuis dat zich volledig richt op bewegingsstoornissen), Radboud Universitair Medisch Centrum, Radboud Universiteit, Universiteit van Twente, Roessingh Research and Development en Roessingh Centrum voor Revalidatie. Binnen dit verband werken we samen met wetenschapsgedreven bedrijven (nationaal en internationaal).

11/28/2022

Enkel-voet orthesen in de revalidatie na een beroerte: Op naar de Noorse fjorden!

Geschreven door: Corien Nikamp

Soms ontvang je van die mailtjes die je bijna richting prullenbak stuurt omdat het de zoveelste uitnodiging voor een artikel in een tijdschrift of congres is, maar die je op het laatste moment toch beter leest. Gelukkig maar! Begin dit jaar was dat ook het geval. Ik ontving een mailtje van iemand van de Noorse Vereniging voor orthese- en prothesemakers, NITO. Ze herinnerde zich mijn presentaties over het gebruik van enkel-voet orthesen (EVO’s) na een beroerte, tijdens het International Society for Prosthetics and Orthotics (ISPO) wereldcongres in Kobe, Japan in 2019. Van Covid-19 hadden we toen nog niet gehoord, dus dat congres lijkt soms uit een andere tijd te stammen. Zij was het congres en mijn presentaties echter niet vergeten en nodigde me uit om op hun jaarlijkse congres in november te komen om daar voor het Noorse publiek over mijn PhD-studie te vertellen, inclusief de laatste ontwikkelingen. Dit soort uitnodigingen komen natuurlijk niet wekelijks voorbij, dus afgelopen weekend ben ik in Trondheim geweest.

Trondheim

Het was een zeer geslaagd weekend. Trondheim is vanwege eerdere congressen geen onbekende omgeving voor me. Met een hotel aan het water en uitzicht op de fjorden geen slecht vooruitzicht voor een kort bezoek.

De rijen op Schiphol doorliep ik in 20 minuten doorlopen waar ik 4 uur had ingecalculeerd, dus de trip naar Trondheim verliep zonder enige stress. Als je dan op zondagochtend je presentatie moet geven, maar er op zaterdagavond ook een galadiner met vervolgens feest ingepland staat, is het altijd afwachten of er ook publiek is. Maar de Noren bleken een geïnteresseerd publiek en de zaal was zeer goed gevuld.

Presentatie EVO’s vroegtijdig verstrekken?

In mijn presentatie ben ik ingegaan op de verschillende effecten van vroege verstrekking van EVO’s na een beroerte die ik in een longitudinale gerandomiseerde studie vanuit Roessingh Research and Development (RRD) heb onderzocht. Omdat ik 45 minuten de tijd had, kon ik uitgebreid ingaan op de verschillende effecten die we hebben onderzocht: effecten op functionele uitkomstmaten, het looppatroon, spieractivatiepatronen en valincidenten. In mijn presentaties vind ik het belangrijk daarbij steeds terug te komen op de oorspronkelijk vraag van clinici van Roessingh, Centrum voor Revalidatie die destijds de aanleiding vormde voor mijn promotiestudie:

“Kan ik deze patiënt zo kort na een beroerte helpen door hem/haar een EVO te geven om het lopen te ondersteunen, of is het juist beter nog een tijdje te wachten?”

Bijna 10 jaar studie samenvatten in 45 minuten met 4 hoofdpunten?

Ja, er zijn voordelen door het vroeg verstrekken van een EVO na een beroerte. Functionele taken kunnen sneller op een hoger niveau worden uitgevoerd (zelfstandig lopen, loopsnelheid, balans etc.), maar het eindniveau verschilt niet van latere verstrekking.
EVO’s ondersteunen een drop-foot na een beroerte, maar vroege verstrekking heeft geen invloed op beweegpatronen rondom heup en bekken (later verstrekking trouwens ook niet)
Langdurig gebruik van EVO’s heeft geen invloed op spieractivatiepatronen en maakt een spier dus niet “lui”.
Valincidenten vinden vaak plaats als de EVO niet gedragen wordt. Let dus op welke instructies je meegeeft aan patiënten.

Implementatie van wetenschappelijk onderzoek naar zorgpraktijk

Vervolgens ben ik ingegaan op de nieuwste ontwikkelingen: hoe zorgen we voor implementatie van de resultaten naar de kliniek? Op basis van de resultaten van m’n promotiestudie ben ik samen met artsen en therapeuten van Roessingh, Centrum voor Revalidatie en Roessingh RevalidatieTechniek aan de slag gegaan om de antwoorden die de studie opgeleverd heeft terug te brengen naar de praktijk. We hebben daarbij een nieuw spreekuur opgezet dat het mogelijk maakt in de eerste weken na een beroerte al te kijken of iemand mogelijk baat heeft bij een EVO en deze vervolgens ook snel te kunnen verstrekken. Ook met betrekking tot de instructies voor revalidant en naaste is nu meer aandacht voor het verschil tussen lopen met en zonder EVO en het verhoogde valrisico.

Het verhaal sloeg duidelijk aan bij het Noorse publiek. Veel instemmende gezichten tijdens de presentatie, leuke vragen achteraf en na afloop diverse gesprekken met orthesemakers die vragen waar ze publicaties na kunnen lezen.

Hopelijk kunnen we vanuit RRD en Roessingh op deze manier bijdragen aan het verbeteren van de revalidatiezorg op het gebied van EVO’s na een beroerte.

Benieuwd naar meer details hoe we het spreekuur vorm hebben gegeven, of hoe we kennis met betrekking tot innovatie en implementatie van zorgtechnologie bij RRD in kunnen zetten voor uw eigen vraagstuk? Neem contact met ons op!

Corien Nikamp, PhD

E-mail: c.nikamp@rrd.nl

Tel.: 088 087 5762

11/18/2022

Provincie, Gemeente en Twente Board investeren in krachtig MedTech Twente cluster in 2030

Groeistimulans voor medische technologie door investeringen in clusterorganisatie

Met de aftrap van MedTech Twente 2030 is een belangrijke vervolgstap gezet naar verdere groei en internationalisering van het Twentse cluster in medische technologie. Het project richt zich op een groeiend en krachtig bedrijvencluster in de regio en versterkt het ecosysteem op drie onderdelen: communitybuilding voor kennisdeling en samenwerking binnen de regio, samenwerking met andere Europese clusters en internationale profilering en positionering. Ook vormt het plan een katalysator voor de totstandkoming van meerdere actie-agenda’s, om Twente in 2030 in de top van Europese medtech regio’s te krijgen. De kick-off van MedTech Twente 2030 vond plaats tijdens de MedTech Business Day, onderdeel van de eerste MedTech Twente Week. In aanwezigheid van clusterpartners, ondernemers en vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven lichtten bestuurders van Provincie Overijssel, Gemeente Enschede en de Twente Board toe waarom zij investeren in het cluster. Ook enkele medtech-bedrijven vertelden over hun ontwikkelingen en hoe belangrijk een sterke samenwerking in en profilering van de regio op MedTech is.

Investering in ecosysteem resulteert in een groeiende internationale positie van MedTech Twente

Eddy van Hijum, gedeputeerde Provincie Overijssel: “Samen investeren we in de groei van medtech-bedrijven in de regio. Na de eerdere honoreringen van specifieke medtech-projecten, volgt nu deze versterking van de onderlinge samenwerking binnen het MedTech Cluster en de externe profilering. Dit gaat helpen om het cluster als geheel en specifieke bedrijven vooruit te helpen, resulterend in positieve effecten op welzijn en welvaart in de regio.

Jeroen Diepemaat, wethouder economie van de gemeente Enschede bevestigt die prognose, en ziet de bedrijvigheid hard groeien in Twente, ook op Kennispark Twente. “Op verschillende plekken bouwen en vestigen medtech-bedrijven zich op de innovatiecampus en maken ze hun ambities waar. Ik ben trots dat we al deze ontwikkelingen kunnen ondersteunen met een krachtige clusterorganisatie.”

Victor Jan Leurs vult aan. “Voor optimaal Bruto Twents Geluk is gezondheid van inwoners een heel belangrijk onderdeel. De toekomstige zorg staat zwaar onder druk en medische technologie is één van de oplossingen om de zorg voor iedereen toegankelijk en betaalbaar te houden. Onze regio en bedrijven behoren tot de landelijke top en kunnen daar op de lange termijn een grote rol in spelen.”

Drijvende krachten achter het regionale cluster zijn Oost NL, University of Twente, Hogeschool Saxion, World Trade Center Twente, Roessingh Research and Development, Health Valley, Kennispark Twente, Twente Board en Novel-T. “Medio 2020 boden we namens de verschillende stakeholders Mona Keijzer, toenmalig staatssecretaris EZK, een eerste actieagenda met gerichte investeringsvoorstellen aan voor het regionale MedTech cluster. Het is fantastisch om de tractie sindsdien te zien, gerealiseerd vanuit een samenwerking tussen ondernemers, overheden en kennisinstellingen en gericht op groeiende bedrijven. Ik kijk uit naar de volgende fase!” aldus Jaap Beernink, CEO Novel-T.

MedTech Twente Week

Van 2 t/m 4 november 2022 vond de eerste editie van de MedTech Twente Week plaats. Het succes van het TechMed Event is uitgebouwd tot een breed meerdaags programma voor onder meer onderzoekers, corporates, startups, medici, studenten en investeerders. Er is volop aandacht voor medisch technologisch onderzoek, het naar de markt brengen en implementeren van MedTech innovaties, het versnellen van MedTech business en het leggen van nieuwe verbindingen. Samen versterken we onze toekomstige gezondheidszorg met medische technologie.

11/03/2022

Van prototypes voor gezond ouder worden naar technologieën in huis: RRD bij de Ageing Well Week 2022

Geschreven door: Lena Brandl

Meer dan 40 workshops, 30 posterpresentaties en 50 exposanten uit het bedrijfsleven, de wetenschap en netwerken die zich inzetten voor gezond ouder worden maakten deel uit van de Ageing Well Week 2022. De Ageing Well Week vond dit jaar plaats in Gdańsk, Polen. Gdańsk is een bruisende stad met een rijke geschiedenis, waaronder haar sleutelrol in de solidariteits- en verzetsbewegingen. Het is dan ook niet meer dan normaal dat de stad open stond om de Ageing Well Week 2022 te organiseren, aldus de burgemeester, Aleksandra Dulkiewicz. De uitdagingen die een snel vergrijzende wereldbevolking met zich meebrengt, kunnen alleen worden aangegaan door een verenigde en solidaire gemeenschap.

De volgende stap: technologie voor gezond ouder worden in handen van gebruikers brengen

Na 14 jaar praktijkgericht onderzoek naar gezondheidstechnologieën voor de vergrijzende wereldbevolking, was het belangrijkste onderwerp van deze laatste editie van de Ageing Well Week de overgang van technologie bij de ontwikkelaars naar de markt. Anders gezegd, hoe kunnen we ervoor zorgen dat gezondheidstechnologieën in handen komen van degenen voor wie ze zijn ontwikkeld: de vergrijzende bevolking?

Omdat deze vraag RRD nauw aan het hart ligt, hebben wij ons aangesloten bij het evenement en de lopende discussies over gezond ouder worden. RRD presenteerde twee posters over ons werk in het AAL-project LEAVES (projectnummer AAL-2019-6-168-CP). Binnen het LEAVES-project heeft RRD samen met 8 partners een eHealth toepassing ontwikkeld om ouderen te ondersteunen bij het verwerken van het verlies van hun partner:

In de eerste poster liet Stephanie Jansen-Kosterink de eerste resultaten zien over hoe de LEAVES toepassing geaccepteerd wordt onder de eindgebruikers en wat de mogelijke gezondheidseffecten kunnen zijn.
In de tweede poster vertelde Lena Brandl over het gebruik en de waardering van ouderen voor een monitoringsysteem met als doel om gebruikers van LEAVES te leiden naar offline behandeling (in het geval van verslechtering van hun situatie terwijl ze met de online rouwdienst werken).

Ons werk werd met interesse en enthousiasme ontvangen omdat het aandacht schenkt aan een veelvoorkomend, maar helaas grotendeels niet erkend aspect van het gezond ouder worden: het verwerken van het verlies van dierbaren.

Geïnteresseerd in de posters die RRD op de Ageing Well Week 2022 heeft gepresenteerd?
De poster over technologieacceptatie en mogelijke gezondheidseffecten van LEAVES vindt u hier. De poster over het gebruik en de waardering van een monitoringsysteem door ouderen vindt u hier. Beide posters zijn in het Engels.

Hebt u ideeën over hoe we als gemeenschap van ontwikkelaars van gezondheidstechnologieën de uitdagingen van de vergrijzende wereldbevolking op kunnen lossen? We staan altijd open voor discussies en samenwerkingen om gezond ouder worden binnen ieders bereik te brengen!

Lena Brandl

E-mail: l.brandl@rrd.nl

Tel.: 088 087 5768

11/03/2022

Stakeholders betrekken als mede-onderzoeker: Een eerste stap richting goede vaardigheidstraining

Geschreven door: Kira Oberschmidt

RRD is inmiddels bijna drie jaar betrokken bij het Pharaon project (Horizon 2020, grant agreement No. 857188). Binnen Pharaon gebruiken we actieonderzoek om technologie voor slim en gezond ouder worden te integreren. Aan het eind van het project gaat RRD richtlijnen voor actieonderzoek opstellen die in andere projecten gebruikt kunnen worden.

In ons werk zien we dat het betrekken van niet-wetenschappelijke stakeholders (bijvoorbeeld patiënten en zorgprofessionals) steeds belangrijker wordt. Vooral in participatieve projecten, waarin gebruik wordt gemaakt van methoden als actieonderzoek of burgerwetenschappen, is het niet voldoende om de stakeholders gewoon als deelnemers te betrekken. In plaats daarvan zouden ze juist een actievere rol moeten hebben, waarin zij meer empowered worden. Maar gezien zij niet formeel tot wetenschapper opgeleid zijn, zou er meer kennis en voorbereiding nodig kunnen zijn.

In de literatuur zien we dat vaardigheidstraining voor stakeholders wel eens genoemd wordt als manier om stakeholders erop voor te bereiden mede-onderzoekers te worden. Echter, hier ontbreekt vaak praktische informatie over hoe de training eruit ziet. We vroegen ons af:

Wat zijn het onderwerp en de inhoud van de training?
Wie ontvangt de training?
Wanneer vinden de activiteiten plaats?
Wat zijn de geïdentificeerde behoeften (waarom is er training nodig)?
Hoe zit de training in elkaar en welke methoden worden gebruikt?

Workshop bij NordiCHI 2022

Om deze vragen te beantwoorden hebben we besloten om onderzoekers met interesse in vaardigheidstraining voor stakeholders uit te nodigen voor een workshop. De sessie vond plaats op 9 oktober 2022, als onderdeel van de pre-conferentie activiteiten van NordiCHI 2022. NordiCHI is een tweejaarlijkse, internationale conferentie op het gebied van mens-computer interactie. Dit jaar vond deze plaats in Aarhus (Denemarken). Het onderwerp van dit jaar was Participative computing for sustainable futures.

Tijdens de workshop gingen wij als organisatoren in gesprek met de deelnemers, waaruit veel interessante discussies ontstonden. We hebben het bijvoorbeeld gehad over de volgende vragen:

Hoe kunnen we ervoor zorgen dat iedereen dezelfde taal spreekt?
Hoe kunnen we behoeften voor training identificeren?
Is training überhaupt wel de juiste term voor dit soort activiteiten?

In kleinere groepen hebben we ook de tijd genomen om belemmerende en bevorderende factoren van goede stakeholder training te identificeren. (We zijn nog niet tot een betere term gekomen, dus voor nu houden we het bij ‘training’). Hoewel er na de workshop nog steeds veel open vragen zijn was het leuk om te zien dat veel deelnemers inspiratie en ideeën op konden doen voor hun eigen werk.

We kijken ernaar uit om deze discussie voort te zetten met geïnteresseerden. Wil je hier meer over weten? Neem dan graag contact op met Kira of Christiane.

Kira Oberschmidt

E-mail: k.oberschmidt@rrd.nl

Tel.: 088 087 5767

Christiane Grünloh

E-mail: c.grunloh@rrd.nl

Tel.: 088 087 5723

10/26/2022

CE-certificering onder de Medical Device Regulation (MDR) uitbreiden naar een nieuwe ‘intended use’ – Een voorbeeld uit de praktijk

Roessingh Research and Development (RRD) heeft de laatste jaren intensief gewerkt aan de coördinatie van een multi-center interventie studie. Deze interventie bestond uit een soft-robotische handschoen, genaamd Carbonhand, welke is ontwikkeld ter ondersteuning van de handfunctie voor patiënten met een verminderde handknijpkracht. Bioservo, de fabrikant van Carbonhand en opdrachtgever van de studie, had als beoogd doel de CE-certificering van het systeem binnen de MDR uit te breiden naar een nieuwe medische toepassing. Carbonhand had al een CE voor de werking als een hulpmiddel bij dagelijkste taken. De nieuwe ‘intended use’ is echter gericht op het therapeutische effect van Carbonhand, oftewel het verbeteren van de handfunctie na langdurig gebruik van het systeem als hulpmiddel tijdens dagelijkse activiteiten. De vraag aan RRD was dan ook een klinische evaluatie op te zetten en uit te voeren waarmee kon worden aangetoond of dat therapeutische effect er al dan niet is.

RRD heeft hiervoor een passend onderzoeksprotocol opgezet volgens de Good Clinical Practice (GCP) richtlijn, een internationale ethische en wetenschappelijke kwaliteitsnorm (ISO14155) voor het opzetten, vastleggen en rapporteren van mensgebonden onderzoek. Daarnaast heeft RRD de goedkeuring bij de Medische Ethische Toetsings Commissie (METC) gerealiseerd, hebben we samenwerking met 8 Nederlandse (revalidatie)centra gerealiseerd en alle betrokkenen geschoold in de toepassing van het Carbonhand systeem en de uitvoering van het onderzoeksprotocol. Een monitor van een externe partij was betrokken ter controle van de uitvoering van de GCP richtlijn en alle verzamelde data.

Intensieve samenwerking leidt tot succes

Binnen deze studie zijn 63 deelnemers geïncludeerd met een verminderde handknijpkracht, onafhankelijk van onderliggende diagnose, welke de Carbonhand gedurende een periode van 6 weken thuis gebruikten tijdens de uitvoering van dagelijkse activiteiten. Vooraf vonden 3 baseline metingen plaats, gevolgd door een nameting (binnen 1 week na interventie) en een follow-up meting (4 weken na afloop van de interventie). Ondanks tussenkomst van de COVID-19 pandemie zijn we geslaagd om de studie succesvol uit te voeren, niet in het minst door de intensieve en prettige samenwerking met de deelnemende centra. Dinsdag 27 september jl. heeft de laatste meting plaatsgevonden en is de data verzameling officieel afgerond. Uiteraard hadden we deze mijlpaal niet kunnen bereiken zonder de inzet van de klinische centra: Roessingh Centrum voor Revalidatie, University Medical Center Groningen, Isala klinieken, Rijndam revalidatiecentrum, Reade centrum voor revalidatie en reumatologie, Hoogstraat revalidatie, Sint Maartenskliniek met de locatie Canisius Wilhelmina Ziekenhuis, Klimmendaal.

De komende periode richten we ons op de analyse van alle uitkomstmaten. Tussentijdse resultaten waren veelbelovend, nu moet blijken of dat na analyse van alle data zo blijft. Bent u geïnteresseerd in de uitkomsten van de studie, houd dan onze nieuwspagina goed in de gaten voor de laatste ontwikkelingen.

Herkent u bovenstaand proces als fabrikant van een medisch hulpmiddel en hebt u een soortgelijk vraagstuk? RRD adviseert en ondersteunt u graag in de opzet en uitvoering van uw klinische evaluatie in het kader van de MDR!

Anke Kottink-Hutten
E-Mail: a.kottink@rrd.nl

Tel.: 088 087 5733

10/18/2022

RE-SAMPLE: Eerste bijeenkomst met alle partners in Nederland

Geschreven door: Marian Hurmuz

Na anderhalf jaar was het dan zo ver: de tien Europese partners in het RE-SAMPLE project kwamen gezamenlijk bijeen in Nederland in het DesignLab van Universiteit Twente. Deze bijeenkomst is georganiseerd met drie belangrijke redenen:

Het delen van kennis met de verschillende projectpartners.
Het brainstormen over onderwerpen waar het project zich de komende halfjaar op gaat focussen.
Het werken aan de teamspirit binnen het project! Zodat we allemaal met de neuzen dezelfde kant op staan.

Iedereen was erg blij dat dit face-to-face kon plaatsvinden. Op deze manier konden we veel interactieve groepssessies organiseren.

Het vierjarige RE-SAMPLE project (Horizon 2020, grant agreement No. 965315) richt zich op mensen met COPD en andere chronische aandoeningen. Het doel van RE-SAMPLE is om een technologie te ontwikkelen die patiënten en hun zorgverleners ondersteunt.

Workshops tijdens de bijeenkomst

De bijeenkomst duurde twee dagen waarin enerverende workshops werden gehouden door verschillende partners. Deze workshops gingen onder andere over:

Het observationele cohort binnen RE-SAMPLE. Tijdens deze workshop hebben we op een leuke manier gekeken hoe we meer COPD-experts kunnen betrekken in het cohort en hoe we de last voor de COPD-experts in het cohort kunnen verminderen.
Coaching. In deze workshop gingen we in groepjes nadenken over relevante coaching topics voor de technologie die we ontwikkelen.
De Social Return on Investment (SROI) methode. Deze workshop werd georganiseerd door RRD. Wij gingen met 4 groepjes aan de slag met het vastleggen van de belangrijkste activiteiten en uitkomsten van verschillende stakeholders betrokken binnen RE-SAMPLE (klik hier voor meer informatie over de SROI-methode).

Sociale activiteiten

Naast deze workshops hadden we ook tijd voor sociale activiteiten om elkaar beter te leren kennen. Dit begon met een graffiti workshop!! We kregen een stoomcursus graffiti spuiten en daarna mochten we allemaal ons eigen ontwerp gaan maken. Zie hieronder een aantal voorbeelden van deze ontworpen. Aansluitend was er een diner geregeld bij De Tropen in Enschede om onder genot van drankjes en gerechten de avond af te sluiten. Na 1,5 jaar online werken, was het echt leuk om de mensen in RE-SAMPLE persoonlijk te ontmoeten.

10/11/2022